Als kind begreep Maxim Leo nooit goed waarom er zoveel ruzie was in zijn familie. Waarom zijn ouders ophielden met hun hoogoplopende discussies zodra hij in de keuken kwam. Waarom familiefeestjes altijd wel uitdraaiden op onenigheid tussen zijn vader, Wolf, en Gerhard, de vader van zijn moeder. Daarom dook hij, na de val van de Muur, onder in de geschiedenis van zijn familie.

Het boek dat hij erover schreef, werd vooral het verhaal van zijn twee grootvaders. Gerhard, van moederskant, was een oorlogsheld. Geboren in een Joods gezin dat, dat toen de nazi's aan de macht kwamen, naar Frankrijk vluchtte. Niet zozeer omdat ze Joods waren, wel omdat Gerhards vader, een advocaat, in 1927 een proces had gewonnen tegen een extreemrechts kereltje dat de naam Joseph Goebbels droeg. Die had hem toegesist: 'Hier zal je nog spijt van krijgen'. In 1933 was het zo ver.

Gerhard vocht in het Franse verzet, werd opgepakt door de nazi's maar bevrijd door zijn medestrijders, en ging na de oorlog als overtuigd communist in de pas opgerichte DDR wonen.

De andere grootvader, Werner, geboren in Berlijn, stapte mee in de nazi-ideologie en ging bij de Wehrmacht. Na zijn krijgsgevangenschap keerde hij terug naar zijn gezin in het oostelijke deel van Berlijn. Hij werd een even overtuigde 'kleine stalinist' als hij voordien een 'kleine nazi' geweest was.

Ideologie

Leo's moeder Anne groeide op in de ideologie en de voetsporen van haar aanbeden vader, maar begon hoe langer hoe meer te twijfelen aan de weldaden van het regime. Vader Wolf daarentegen was een rebel, graficus en kunstenaar, die in de DDR de grenzen van het toelaatbare opzocht zonder die echt te overschrijden. 'Kritisch maar niet vijandig' stond er in zijn dossier bij de Stasi, de Oost-Duitse veiligheidsdienst, die hem zelfs probeerde te rekruteren.

Rode liefde leest als het scenario van een bioscoopfilm - en die is ook in de maak. Het boek biedt een tegengewicht aan de wat karikaturale voorstelling van de burgers en het leven in de DDR die opgang maakt. 'Tegenwoordig wordt het afgeschilderd alsof er in de DDR maar twee soorten mensen waren: ofwel stond je heel je leven op de barricaden voor de burgerrechten, ofwel was je bij de Stasi. De val van de Muur wordt ook hoe langer hoe meer voorgesteld als een sprookje', aldus Leo.

De werkelijkheid was genuanceerder. Door de verschillende manier waarop Leo's familieleden tegenover het regime stonden, krijgen we een mooie caleidoscoop van het leven en de maatschappij in de DDR. In deze familie is niemand helemaal goed, en niemand helemaal slecht. Zo leerde Leo zelfs enig begrip opbrengen voor zijn grootvader Werner, met wie zijn vader niets meer te maken wilde hebben. Maar de ontdekking die hem het meestraakte, was dat zijn grootvader Gerhard ook een dubbelleven had geleid als geheim agent. 'Dat hij na de oorlog in Düsseldorf vroegere SS'ers gechanteerd heeft - of heeft moeten chanteren - om informatie van hen los te krijgen. Dat hij überhaupt kon praten, onderhandelen, samenzweren met die mensen, die hem tijdens de oorlog bijna geëxecuteerd hadden... Dat heeft me geschokt. Maar hij deed alles voor De Zaak.'

'Mijn familie was een DDR in het klein', schrijft Leo in het begin van het boek. Je kunt net zo goed stellen dat het een Duitsland in het klein was. 'Ja, natuurlijk', grinnikt hij. 'Maar "Oost-Duits" verkoopt beter.'

MAXIM LEO

Rode liefde. Een Oost-Duitse familiegeschiedenis.

Vertaald door Lilian Caris, Cossee, 288 blz., 21,90 ?. Oorspronkelijke titel: 'Haltet euer Herz bereit'.

De auteur: geboren in 1970 in Oost-Berlijn waar hij opnieuw woont, journalist bij de 'Berliner Zeitung' en auteur.

Het boek: de geschiedenis van Leo's familieleden in de DDR, hun verhoudingen tot het regime, en hoe zij het einde ervan beleefden.

ONS OORDEEL: Leo blijft ver weg van de clichés over het vroegere Oost-Duitsland, ook al vertelt hij veel anekdotes over het dagelijkse leven.

¨¨¨¨è

Karin De Ruyter ■

Verberg tekst

Maxim Leo (1970) heeft twintig jaar na de val van de muur antwoorden gezocht op het ontstaan en uiteenvallen van de DDR. Aan de hand van zijn familiegeschiedenis, gesprekken met zijn ouders en grootouders en archiefmateriaal, beschrijft hij de verwachtingen en de hoop op een nieuw Duitsland. Voor de eerste generatie was de stichting van de DDR een maatschappelijke droom, het stichten van een antifascistische staat en het vergeten van het trauma van de oorlog, ieder vanuit zijn eigen geschiedenis. Het verhaal vertelt over dit ideaal, maar laat ook op onthutsende wijze zien hoe de DDR was voor de kinderen: hun twijfels en hoe zij zich probeerden te ontworstelen aan de socialistische droom en de machtige Partij en hoe het leven er in de DDR uitzag voor iedereen. En hoe bepalend de staat hierbij was. Een boeiend verhaal dat afwisselend vanuit het perspectief van de grootvaders en de ouders van Leo wordt verteld, waarmee een intrigerend beeld van de DDR wordt gegeven.